Historia gier planszowych – kto je tak naprawdę wymyślił?

Choć ludzie dzielą się na kolekcjonerów gier planszowych, których półki uginają się pod ciężarem kolorowych pudełek, jak i tych, którzy w rozgrywkach biorą udział jedynie na przyjęciach u znajomych – nie ulega wątpliwości, że w gry planszowe grają wszyscy. Niezależnie od tego, do której grupy należysz, bardzo prawdopodobne, że nie wiesz, gdzie i kiedy rozpoczęła się ich historia. Ten interesujący fakt może być ciekawą anegdotką do opowiedzenia przyjaciołom, ale też wiedzą obowiązkową w przypadku największych fanów gier planszowych!

Stare gry planszowe – kiedy wynaleziono pierwszy tytuł?

Ludzie nie potrafili jeszcze pisać, a już… grali w pierwszą grę na świecie. Gra w kości to wszystkim znana, bardzo prosta gra, która na przestrzeni lat doczekała się wielu ciekawych modyfikacji. Co więcej, gra w kości może być wykonana z drewna, kamieni lub – jak sama nazwa wskazuje, z kości.

Sofokles twierdził, że Palamedes wynalazł kości 1400 lat p.n.e. Czy to prawda? Wszystko na to wskazuje, ponieważ znaleziono pochodzące z tamtego okresu kamienie sześcienne i gliniane, idealnie nadające się do rozgrywki w popularną, acz prostą grę.

Niektórzy fani gier mogą w tym momencie się obruszyć. „Jak to tak, kości najstarszą grą na świecie – jak najbardziej, ale planszową? Stare gry planszowe na pewno były bardziej skomplikowane niż rzut kośćmi”. To prawda, choć w ich przypadku trudno wskazać, która gra była pierwsza. Mimo to archeologia nie kłamie i skierowała wzrok specjalistów ku wielu ciekawym pozycjom, które walczą o szlachetny tytuł pierwszej gry planszowej.

„Backgammon” – najstarsza gra na świecie

Za jedną z najstarszych gier na świecie uznaje się „Backgammon”. Ma już ponad 5000 lat i powstała w starożytnej Persji. Jej zasady polegają na przeprowadzeniu pionków na drugi kraniec planszy. Jedna osoba korzysta z czarnych figur i porusza się w kierunku pól od numeru 1 do 24, a druga od 24 do 1. Każdy z graczy podczas swojej kolejki może wykonać dwa rzuty kośćmi.

Mimo to prostota gry „Backgammon” sprawia, że za prawdziwe początki gier planszowych uznaje się inny, bardziej złożony tytuł.

„Royal Game Of Ur” – pierwsza gra planszowa

Za pierwszą grę planszową o rozbudowanej planszy uznaje się „Royal Game Of Ur”. Tytuł ten ma przynajmniej 4500 lat i już wtedy cieszył się dużą popularnością, zapowiadając niemijającą ponadczasowość gier planszowych. „Royal Game Of Ur” swoją renomę zawdzięcza Sumerom. Co ważne, jest to gra podobna do „Backgammona”, ale wyróżnia się złożoną mechaniką strategiczną.

Najstarsza gra planszowa „Royal Game Of Ur” niestety okazała się bardzo trudna do zinterpretowania przez współczesnych badaczy. Dopiero Irving Finkle, znany historyk i specjalista od inskrypcji klinowych na glinianych tabliczkach ze starożytnej Mezopotamii, który poświęcił lata na badanie tajemniczej gry, znalazł się najbliżej prawdy. Rozszyfrował zasady „Royal Game Of Ur”, jednak nie całkowicie. Irving, jako pracownik Britih Museum, które do dziś sprzedaje pierwszą grę na świecie,proponuje dwa warianty rozgrywki, mogące być najbliżej prawdy, co do sposobu prowadzenia rozgrywki tysiące lat temu.

Czy to znaczy, że dziś można grać w tę tajemniczą grę? Tak! Jak zostało wspomniane powyżej, British Museum sprzedaje współczesne wersje „Royal Game Of Ur”. Są one też dostępne online w Polsce. To prawdziwa gratka dla fanów nowych i starych gier planszowych, którzy chętnie porównują rozgrywane na przestrzeni lat tytuły i zastanawiają się nad kierunkiem, w którym zmierza rynek.

Jak grać w „Royal Game Of Ur”?

„Royal Game Of Ur” przeznaczona jest dla dwóch graczy, którzy używają planszy złożonej z 20 kwadratowych pól. Co istotne, 9 pół środkowego rzędu jest wspólnych dla graczy i to właśnie tam rozgrywa się najważniejsza część pojedynku – zbijanie pionków przeciwnika. Każdy z graczy ma do dyspozycji siedem z nich i wygra ten, kto najszybciej przeprowadzi pionki przez planszę.

Najpopularniejsza ze współczesnych wersji pierwszej gry na świecie zawiera modyfikacje, takie jak rzucanie kostką, które może ułatwić lub utrudnić rozgrywkę. Wyrzucenie 5 oczek to utrata ruchu, a 6 ponowny rzut.

Stare gry planszowe – inne tytuły, które warto poznać

Inne tytuły starych gier planszowych, na które warto zwrócić uwagę to „Go” i „Liubo” z Chin, „Shax” z Somalii, „Patolli” z Mezoameryki oraz „Bao” z Afryki Wschodniej (gdzie dalej cieszy się dużą popularnością).

Pierwsza gra planszowa – ponadczasowe wartości zachowane do dziś

Warto zauważyć, że choć pierwsza gra planszowa może nie wydawać się bardzo rozbudowaną propozycją rozgrywki, dziś w dalszym ciągu popularnością cieszą się podobne do niej tytuły. Tak jak w przypadku „Royal Game Of Ur”, popularne gry skupiają się na łączeniu dobrej zabawy z nauką, samodzielnością w rozwiązywaniu problemów, strategicznym planowaniem działań i przewidywaniem ruchów przeciwnika.

Tak jak pierwsza gra planszowa na świecie nadawała się do gry z rodziną i przyjaciółmi, tak samo jest i dziś. Znaczna większość gier przewiduje uczestnictwo kilku graczy, którzy z pomocą gry planszowej pogłębią relację i spędzą miło czas. Nieprzemijalność takich kwestii czyni gry planszowe rozrywką ponadczasową i jedyną w swoim rodzaju.